Uzayda uzun süreli görevler, kemik kaybı, kas erimesi, radyasyon riski ve ruh sağlığı gibi sorunlara yol açabiliyor. Rus kozmonot Valeri Polyakov, 2024 yılı itibarıyla 437 gün 18 saat ile uzayda en fazla vakit geçiren kozmonot olarak rekoru elinde tutuyor. Peki uzayda bir insan vücudu ne kadar dayanabilir? İşte ayrıntılar...
Uzay, özellikle kemiklerimize, kaslarımıza, kalbimize, gözlerimize ve neredeyse tüm organlarımıza zarar verir. Yine de insanlar, uzaya gitme tutkusundan vazgeçemiyor. Şimdiye kadar yaklaşık 700 kişi uzaya çıktı ve özel uzay uçuşlarının artmasıyla bu sayı giderek artacak. Ancak uzun süreli uzay yolculuklarında insan vücudu ne kadar dayanabilir?
Bu yılın başlarında, iki Rus kozmonot Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) 374 gün boyunca kalarak mikro yerçekimi ortamında en uzun süre kalma rekorunu kırdı. ISS'deki astronotlar, uzay uçuşunun insan bedeni üzerindeki etkilerini anlamaya yardımcı oluyor.
2024 itibarıyla uzayda kesintisiz olarak yerçekimsiz ortamda en uzun süre kalma rekoru ise Ocak 1994'ten Mart 1995'e kadar Mir uzay istasyonunda 437 gün 18 saat geçiren Rus kozmonot Valeri Polyakov'a aittir.
Yerçekimsiz ortamda bulunmak kemik yoğunluğunda kayıp, kas erimesi, kan hacminde azalma, kalp kası işlevlerinde bozulma, bulanık görme ve yön duygusunun kaybolmasına neden oluyor. NASA ve diğer uzay ajansları, bu etkileri daha iyi anlamak ve uzun süreli uzay yolculuklarında astronotların risklerini azaltmak için çalışmalar yapıyor. NASA’ya göre, Mars’a insanlı bir görev yaklaşık üç yıl sürecek. Ancak böyle bir yolculuk ve daha uzun süreler uzayda kalmak insan vücudunda ne gibi sonuçlar doğurur?
Uzay uçuşları sırasında astronotlarda kemik kaybını önlemek ve tedavi etmek için biyomalzeme geliştirme konusunda NASA ile çalışan Stanford Üniversitesi'nden bir fizikçi Eneko Axpe, durumu şu şekilde yorumladı: "Kesintisiz olarak uzayda 437 gün 18 saat vakit geçiren Rus kozmonot Valeri Polyakov, 2024 itibariyle rekoru elinde bulunduruyor. Bu da bir insanın uzayda 1,2 yıldan fazla kalabileceğini gösteriyor. Birisi daha uzun süre kalabilir mi? Kesinlikle kalabilir. Ancak, sağlık riskleri giderek daha ciddi bir hal almaktadır. 1.000 günlük bir Mars görevini düşünelim, ki bu mevcut teknolojimizle beklenen süre olacaktır. NASA ve Stanford Üniversitesi işbirliğiyle yürüttüğümüz bir çalışmada, öngörüye dayalı bir matematiksel model geliştirdik. Bu model, Mars görevinde astronotların yüzde 100'ünün osteopeni (kemik yoğunluğunun normalden düşük olması) geliştirebileceğini ve yaş, cinsiyet ve etnik köken gibi faktörlere bağlı olarak yüzde 33'ünün osteoporoz riski altında olduğunu göstermektedir. Daha da endişe verici olan radyasyona maruz kalmaktır."
Uzun süren uzay görevlerinde kanser riskinde artış olduğunu belirten Axpe, "Mars yolculuğu gibi derin uzay görevlerinde, galaktik kozmik ışınlara (GCR'ler) ve güneş radyasyonuna daha fazla maruz kalınması nedeniyle kanser riski önemli ölçüde artmaktadır. Bir Mars görevi astronotları 0,7 ila 1 sievert (Sv) radyasyona maruz bırakabilir ve 1 Sv kanser riskini yaklaşık yüzde 5 oranında artırır. Bu, Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) altı ay boyunca yaklaşık 0,3 Sv olan tipik radyasyon dozundan çok daha yüksektir" dedi.
Ayrıca uzayda uzun süre vakit geçirmenin görme problemlerine yol açabileceğini de belirten fizikçi, "Mikro yerçekimindeki sıvı değişimlerinin neden olduğu görme sorunları Dünya'ya döndükten sonra bile devam edebilir. RUH SAHLIĞINI DA ETKİLİYOR Uzun süreli izolasyon, hapsedilme ve Dünya'dan uzaklık stres, anksiyete, depresyon ve bilişsel gerilemeye yol açabileceğinden ruh sağlığı da bir endişe kaynağıdır. Uzun süreli görevler sırasında değişen bağışıklık sistemi tepkisi de enfeksiyonlarla mücadele veya tıbbi acil durumlarla başa çıkma konusunda endişelere yol açmaktadır. İNSAN VÜCUDU UZAYDA NE KADAR DAYANABİLİR? Bana göre Mars'a üç yıllık bir görev yapılabilir, ancak astronotlar muhtemelen bazıları ciddi olabilecek önemli sağlık sorunlarıyla geri döneceklerdir. Bundan daha uzun süreli görevler insan dayanıklılığının sınırlarını zorlayacaktır." diye konuştu.